De eikenprocessierups

Het zijn de losgelaten brandharen van de eikenprocessierups die verschillende gezondheidsklachten kunnen geven. De eikenprocessierups komt ook voor in ons land en met name in een bosrijke omgeving. Deze rupsen zijn populair voedsel voor sommige vogels en insecten. Maar wist je dat je ze ook buiten bosgebieden kunt tegenkomen? Zo vind je de eikenprocessierups bijvoorbeeld ook langs verschillende fiets- en wandelpaden. Als je ermee in contact komt, kunnen ze voor diverse gezondheidsklachten zorgen, zoals een nare huiduitslag met flinke jeuk. Daarnaast kan de eikenprocessierups klachten geven aan de ogen of de luchtwegen. Hoe herken je de eikenprocessierups en hoe kun je de uitslag van de processierups het beste behandelen? En hoe kun je contact met de eikenprocessierups helpen voorkomen? Ontdek alles over de eikenprocessierups en ‘rupsen ziekte’ in dit blogartikel. 

Hoe ziet de levenscyclus van een eikenprocessierups eruit? Overwinteren doet de eikenprocessierups als ei en in het voorjaar komen de rupsen uit het ei. Al direct vanaf dat moment lopen de rupsjes in processie achter elkaar aan. De jonge rupsjes moeten rond het moment van de bladontplooiing van de eik uit het ei komen, want ze hebben bladknoppen of eikenbladeren nodig om te kunnen leven. De eikenprocessierups kan ongeveer vier weken zonder voedsel overleven als het te vroeg uit het ei komt. Er is dan wel meer kans om door vogels te worden opgegeten.

Het is van belang om de eikenprocessierups te kunnen herkennen. Zo kun je voorkomen dat je klachten krijgt. Daarnaast kunnen ze soms gevaarlijk zijn voor kinderen. In sommige gevallen zijn processierupsen zelfs dodelijk voor dieren. De eikenprocessierups herken je aan de brandhaartjes; deze kunnen na contact met de huid voor hevige huidirritatie zorgen oftewel processierups uitslag.

Contact met de eikenprocessierups via wandelen of fietsen

Wist je dat je niet alleen klachten kunt krijgen door direct huidcontact met de eikenprocessierups, maar ook tijdens het wandelen of fietsen? Je kunt dan namelijk door de wind in contact komen met de rondvliegende brandhaartjes van de eikenprocessierups. Zo kun je de gebieden waar de eikenprocessierups actief is, beter vermijden. Dit zijn de plekken waar eikenbomen staan. Ga hier dus liever niet wandelen, hardlopen, fietsen of lopen met de hond. Wel kun je jezelf beschermen door lange kleding te dragen. 

Na contact met de losgelaten brandharen van de eikenprocessierups kunnen er verschillende gezondheidsklachten ontstaan. Zo kunnen er lokale klachten ontstaan aan de huid, de ogen en bovenste luchtwegen. Daarnaast kunnen er ziekteverschijnselen optreden, zoals koorts of een gevoel van malaise.

Huiduitslag door de eikenprocessierups

Binnen acht uur nadat de huid in contact is geweest met de brandharen, ontstaat er een nare, rode huiduitslag. Soms is de huid ook pijnlijk of is er sprake van een jeukende huid. De huiduitslag is herkenbaar door pukkeltjes, bultjes en vochtblaasjes. Deze zijn met name zichtbaar in de nek, op het gezicht en op de onderarmen en-benen, maar soms ook op de buik of de rug. Zonder behandeling zullen de klachten vanzelf binnen twee weken verdwijnen (hetzij er geen sprake is van nieuw contact met de brandharen van de eikenprocessierups; de lichamelijke reacties kunnen dan heftiger zijn).

Irritatie aan de ogen

Als de brandharen van de eikenprocessierups in de ogen terechtkomen, kunnen deze binnen één tot vier uur zorgen voor een pijnlijke irritatie. Hierbij kan er sprake zijn van zwelling, roodheid en jeuk. In zeldzame gevallen kunnen de haartjes dieper het oog binnendringen. Daar kunnen ze, ook zonder aanvankelijke verschijnselen, op termijn ernstige knobbelvormige oogontstekingen geven. De klachten zullen blijven bestaan als de brandharen blijven zitten. De brandharen zullen dan operatief moeten worden verwijderd om blindheid te kunnen voorkomen. Oogklachten als gevolg van contact met de brandharen van de eikenprocessierups komt echter slechts bij een paar procent van de gevallen voor. Huidklachten daarentegen komen veel vaker voor. 

Klachten aan de luchtwegen

Er kunnen ook klachten ontstaan bij inademing van de brandharen. Deze klachten komen overeen met een neusverkoudheid. Er is dan sprake van irritatie of een ontsteking aan het slijmvlies van de bovenste luchtwegen. Daarnaast kan het keelpijn geven of slikproblemen. In sommige gevallen komt kortademigheid voor. Luchtwegklachten door de brandharen van de eikenprocessierups komen echter weinig voor ten opzichte van de huidklachten. 

Overige klachten door de eikenprocessierups

De brandharen van de eikenprocessierups kunnen ook zorgen voor algemene klachten, zoals koorts, een ziek gevoel, duizeligheid en braken. Daarnaast kan het woon- en recreatie genot van mensen worden verminderd als ook de bewegingsvrijheid. Zo kan dit soms zelfs zorgen voor psychische klachten. 

De klachten die zijn ontstaan door de eikenprocessierups zullen meestal binnen een paar dagen of weken vanzelf verdwijnen. Een behandeling met geneesmiddelen is meestal niet nodig. Wat kun je doen bij processierups uitslag? De huid en de ogen kun je het beste goed spoelen met lauwwarm water om verdere verspreiding van de brandharen over het lichaam te voorkomen. Daarnaast zul je zo eventuele ontstekingsreacties aan huid of ogen kunnen helpen voorkomen. De meeste haartjes op de huid kun je effectief ‘strippen’ met plakband. Kleding met brandharen kun je in de wasmachine wassen op 60 graden met wasmiddel. 

Wat te doen bij hevige jeuk?

Het is belangrijk om niet te gaan krabben of te wrijven. De huid kun je helpen verkoelen en verzorgen met bijvoorbeeld pure aloë vera gel. Dit draagt ook bij aan vermindering van de jeuk. Als er sprake is van hevige jeuk kunnen jeukstillende crèmes of gel verlichting geven. De huisarts kan een corticosteroïd-crème voorschrijven als de huiduitslag en/of de jeuk ernstig is. Het wordt afgeraden om te behandelen met antihistaminica omdat hierbij regelmatig allergische reacties voorkomen. Wel kan een behandeling met antihistaminica in tabletvorm worden overwogen; echter bestaan ook hierbij twijfels over de effectiviteit. Na enkele dagen tot weken zal een ongecompliceerde ‘rupsen ziekte’ oftewel erucisme vanzelf herstellen.

Hoewel je de eikenprocessierups misschien niet altijd kunt vermijden, is het wel raadzaam om alert te zijn zodat je kunt voorkomen dat je ermee in contact komt. Ontdek onze tips om dit beestje zoveel mogelijk op afstand te kunnen houden.

• Wees alert in de eikenprocessierups periode tussen april en juli. De eikenprocessierups is met name actief bij warm weer; in Nederland, maar ook in Zuid-Europese landen. Let hier dus ook op tijdens bijvoorbeeld een wandel- of fietsvakantie.
• Bescherm jezelf met lange kleding, zoals lange mouwen en een lange broek. Zeker als je gaat wandelen in bossen of gebieden waar eikenbomen staan. Met goede (wandel)kleding kun je huidcontact met de eikenprocessierups voorkomen.
• Ga niet picknicken in gebieden of parken waar eikenbomen staan, want de eikenprocessierups bevindt zich ook op de grond. 
• Blijf op de paden als je gaat hardlopen in een gebied waar eikenbomen staan. Liever blijf je op afstand van eikenbomen, draag je lange kleding en bescherm je jezelf met een pet. 
• Bescherm ook je hond tegen de eikenprocessierups als je gaat wandelen. Je houdt jouw hond liever aan de lijn en je laat hem niet los vlakbij eikenbomen. Honden kunnen er namelijk meer last van hebben dan wij.